Tag Archief van: systeeminnovatie

transities in materie

Instituties mogen dan verdwijnen, de behoefte erachter niet

Kardinaal Eijk, een tijd terug alweer in de krant: ‘over tien jaar nog maar vijftien kerken in bisdom Utrecht’.
Instituten mogen dan verdwijnen, dacht ik, de behoefte erachter niet. Om in de kerkelijke sfeer te blijven: de Petruskerk in Vught opende na acht jaar gesteggel in 2019 haar deuren en zet een pracht gemeenschapshuis neer, inclusief biljartende senioren. Een nieuwe vorm ontstaan uit actuele behoeften.

Zo verdwijnen in deze tijd meer instituties, of beter gezegd het geloof in deze instituties.

Doordat het collectief  geloof in een instituut daalt, verdwijnt ook een deel van het fundament. Mensen die veertig, vijftig jaar geleden hun zorgen en taken delegeerden aan dit instituut, bijv. de bank, de overheid, de kerk, zie je steeds vaker hun handen ervan af trekken.
Er groeit wantrouwen. Doen ze het goed? Wie hebben baat erbij? Wie wordt buitengesloten? Wat te doen met al die schandalen? Het overkomt meerdere sectoren. Denk alleen al aan de bancaire.

Mensen wenden zich af en zoeken de nieuwe waarheden. Maar die zijn er nog niet, althans niet vastgezet in een collectief verhaal. De waarheden zijn nog onderweg. De veranderende samenleving vraagt van ons dat we zelf aan de lat gaan staan. Als medeontwerper van de toekomst. Hoe willen ik anno nu samenwerken? Aan welk type samenleving wil ik bijdragen? Dat is wat de burgers van Vught hebben gedaan met hun Petruskerk.

Ik merk dat in die zoektocht de onderliggende waardenmix belangrijk wordt. De nú gedeelde waarden en nú gedeelde ervaringen, successen, aanvaringen, verliezen, beelden. Opgeteld ontstaan vanuit deze maatschappelijke ontwerpkracht nieuwe instituties. Tot die tijd, zoals ik er naar kijk, zal de vorm nog lange tijd vloeibaar zijn. Ook omdat we niet precies weten waar onze samenleving naar toe beweegt.

Esther

Lokale transitie levert resultaat op!

Loyaal aan een transitie – start bij jezelf

Irritatie en frustratie klinkt door in zijn woorden en vragen. Duidelijk dat de spreker diep geraakt is door het spel van de andere partijen afgelopen weken. Als de ambtenaar de vragen beantwoordt, dempt dat de boosheid maar ten dele. Ook híj is loyaal aan de ruimte en richting die het provinciebestuur hem geeft.

Ik overzie de groep mensen aan tafel. Ieder worstelt met de combinatie van eigen geweten, eigen droom en visie en de droom, visie en handelen van zijn organisatie. Deels is dat gesneden koek: de meesten opereren al jaren in een politieke omgeving op een gevoelig dossier. Maar ondanks dat deze mensen elkaar persoonlijk zijn gaan waarderen afgelopen jaar, zie ik dat het in het heetst van de strijd niet makkelijk is om in gesprek te blijven, om open te luisteren en elkaar te blijven ontmoeten. De wil is er wel. De tegenkrachten zijn echter groot.

De Beweging, Reusel – De Mierden, 2017

Is het de druk vanuit de instituties? Is de persoonlijke band (nog) niet sterk genoeg om politieke polarisatie te counteren? Of zijn de belangen nu te zeer verschillend om tot gedeelde toekomstbeelden te komen? Want de ‘reis naar het zuiden’ gaat meer samen dan men dacht, het samen opwandelen ondanks alles vanzelfsprekend.

Intussen bewonder ik de moed en veerkracht die elk laat zien aan tafel om steeds weer over schaduwen en blokkades heen te stappen. Om het lange-termijn-toekomstbeeld dat hen kan binden in deze transitie te blijven omarmen, al is de dagelijkse werkelijkheid nog zo hardnekkig, stom en zijn er vele communicatieve uitglijers.

In een ander gesprek die week zei iemand “ik ben gestopt het persoonlijk te nemen en begonnen het persoonlijk te maken”. Voor mij gaat het uiteindelijk daarom. Daarom wil ik groepen maken waarin mensen met elkaar tot grootse transities komen. Ik blijf steeds weer meedoen.

En dat geldt ook voor Harry.
Esther

Confrontatie? Bouw eerst aan de relatie

Confrontatie? Bouw eerst aan de relatie.

kwaliteit van de relatie bepaalt de veerkracht bij een confrontatie (foto Bjørn Brands)

Twee situaties zetten me aan het denken. Een persoonlijk vraagstuk van een coachee van mij en een felle tegenstelling over veehouderij in Brabant rond de kerst.

Mijn coachee zei ‘ik durf hem niet aan te spreken, maar hij gaat over mijn grens.’ Een éen op éen issue dus. Daarnaast véel Brabantse boeren die als door een adder gebeten reageerden toen een politicus – in hun ogen topdown en zonder overleg – een interventie afkondigde.
Het jaar 2016 had ik met een team het vuur uit de sloffen gelopen om de verhoudingen in Brabant rond de toekomst van de veehouderij naar zo’n niveau te krijgen dat alle betrokkenen mét elkaar in plaats van tégen elkaar de toekomst in wilden. Rond Sinterklaas zeiden velen dat dat gelukt was. Rond kerst al was de politieke crash echter zo hevig dat ik vreesde dat we weer terug bij af waren.

De vraag van mijn coachee leidde tot de vraag wanneer relaties confrontatie overleven:

  • Wanneer durf jij een confrontatie aan te gaan?
  • Wanneer doe je jezelf tekort uit angst voor de reactie van de ander?
  • Hoe leer je een confrontatie aan te horen, zonder de brenger van het ‘slechte’ nieuws als in een reflex terug te slaan?

Ik denk dat je confrontaties beter – eleganter, respectvoller, humaner – te boven komt als je daarvóor energie stak in de band met die ander. De kwaliteit van de relatie bepaalt de veerkracht tijdens een confrontatie.

En zou het zo zijn dat er een overeenkomst is tussen relaties op het niveau van twee mensen en de spanningen bij maatschappelijke vraagstukken met duizenden betrokkenen in een web van relaties?
Ik denk het wel.

Eind januari, na de crash, reisden Harry en ik boeren, burgers, milieuactivisten, ambtenaren en bestuurders af over de vraag hoe de transitie veehouderij in Brabant nu verder moest. Inhoudelijk waren er kleurverschillen. Maar als de ronde één inzicht opleverde was het dat de inspanning helemaal niet voor niets geweest was. Toen de bom barstte spuwden sommigen hun gal in de pers, maar waren anderen elkaar op persoonlijk niveau direct weer gaan opzoeken. De basis, de relatie die met zoveel inspanning was opgebouwd, hield stand. Ze lijkt de confrontatie aan te kunnen. De dialoog blijft doorgaan.

Daar is wel wat voor nodig. Iets wat in politieke situaties niet gemeengoed is. Naast de vertrouwensrelatie is het belangrijk dat sleutelpersonen hun verantwoordelijkheid begrijpen en nemen. Dat gebeurde in Brabant. Of zoals tijdens onze ronde één man zei “dat hebben we niet handig gedaan”.

Wat betekent dit alles voor jou, politicus of bestuurder?

Als je het belangrijk vindt dat veranderingen zich met zo weinig mogelijk schade voltrekken, dan adviseer ik je jouw boodschap persoonlijk te maken, verantwoordelijkheid te nemen voor de consequenties, open te luisteren, te proberen uit je standaard groef te blijven, rechtstreeks aan mensen van vlees en bloed terug te koppelen, niet eerst de pers op te zoeken, en emoties bij alle partijen te leren herkennen en te erkennen.

Dat vraagt lef en oefenen. Ik kwam die lef in de Brabantse dialoog tegen op alle niveaus. Het kan dus prima, ook in een zwaar-politieke omgeving. Ook bij een maatschappelijk schijnbaar onontwarbare kluwen.

Wil je hierover sparren?

Weerstand is loyaal zijn aan iets kostbaars

‘Transities? Ach, het waait vanzelf over.’

‘Transities? Ach, het waait vanzelf over.’ Nou, dat is dus niet waar en niet slim, denken wij. Nederland zit in een turbulente tijd met veel gebieden die na elkaar in transitie gaan. Grondregels die stonden sinds WOII, wijzigen momenteel en IT gaat daar flink bovenop. Dus Landbouw, Water, Ruimte, Zorg, Bestuurlijke besluitvorming, Energie, Financiering, Asielopvang. Ze schuiven allemaal – sommige twintig jaar voorlopend op andere, maar ze zijn álle onderling verbonden. Niet verwonderlijk dat het schuurt, schrankt en piept in ons land. Maar we móéten wel, daar de basis anno nu heel anders is dan die in bijvoorbeeld 1945. Dus is bewegen onvermijdelijk. Soms met een sterke schok, soms met zwakke.

weerstandslide estherGaat één systeem in transitie, dan merken vele andere dat. Achteroverleunen, wachten tot het overwaait en luisteren naar de voor jou vertrouwde belangen? Het is geen optie. De jongste telg – Finance – koerst in sneltreinvaart op diversiteit in binnen- en buitenland. Terwijl gangbare spelers voor hun gevoel in een corset worden geregen, bloeien daarbuiten ontelbare initiatieven op, los van banken, los van euro’s zelfs: crowdfunding, lokale munten, ruilsystemen, peerby.

De schade voor je organisatie kán groot worden zijn als je niet op tijd meebeweegt. We zagen het eerder: in tien jaar kunnen de grootste systemen imploderen. De schade is dan niet alleen economisch. Dus: leider, naar wie luister je? Wie staat voor wat de samenleving nu zoekt? Hoe wendbaar ben je eigenlijk? Heb je goede mensen in huis om comfortably out of control ’ te kunnen zijn? En manager, wat heb jij nodig om oud en nieuw naast elkaar te kunnen laten bestaan?

In tijden van transitie zoeken mensen een goede plek om elkaar te ontmoeten. Waar, met focus op de gedeelde toekomst, ze kunnen bijdragen aan het nieuwe grote verhaal. Met oog voor afbouwen van oude routines zonder al teveel schade. Niet voor niets zegt het Afrikaans spreekwoord: ‘Alleen ga je sneller, samen kom je verder’.

Meer over wendbare organisaties en weerbare mensen? Bel!

Esther & Harry

Transitie genen? Dat kan!

Bedrijf met transitiegenen. Kan dat?

Els Boonen, Dichter bij elkaar

Waarom haar initiatief kan slagen

Ik sprak een collega die vol vuur vertelde over een bijzonder initiatief dat zij in haar regio is gestart. Ze bouwt aan een nieuwe samenleving. Harry en ik spreken vaak over de daadkracht die in transities weer bij mensen opkomt. Individuen die elkaar vertrouwen en samen nieuwe oplossingen zoeken en uitproberen. Zo zien we binnen gemeenten dat bestuurlijke vernieuwing niet van bovenaf (Rijk) komt, maar dat B&W en ambtenaren met burgers en bedrijven samen zoeken naar vormen waarin besturen en leven samenkomen. De gebiedscommissies in Rotterdam zijn hier ook een voorbeeld van.

Mijn collega wil de verschillende dorpskernen binnen haar gemeente tot elkaar brengen. Niet alleen jong en oud, niet alleen op zorg of economie, onderwijs of kunst, maar op allerlei terreinen, over leeftijdsgrenzen, dorpsgrenzen en organisatiegrenzen heen. Haar start is het in kaart brengen van de droom die inwoners hebben van hun leefomgeving en -gebied.

Ik zie zes redenen waarom haar dit gaat lukken:

  • geloofwaardigheid en legitimiteit: ze komt zelf uit de omgeving en heeft in de dorpskernen gewoond en gewerkt. Zij zette al eerder een grootschalig project op en maakte dat tot een succes;
  • passie: haar droom van deze nieuwe samenleving is aanstekelijk en inspireert vele toehoorders;
  • geduld: de tijd die zij zichzelf gunt is rekbaar, ze zal organisch meegroeien en beweging stimuleren. Ze hangt haar eigen geluk niet op aan het slagen van dit initiatief;
  • individueel commitment: ze vraagt mensen op persoonlijke titel mee te doen;
  • simpel: het hele plan is op drie A4-tjes in beeld gebracht;
  • ‘stickyness’ ofwel hoge aandachtsgraad: veel organisaties en instituties in de omgeving zijn net als zijzelf op zoek naar een nieuwe aanpak. Daardoor kijken ook zij over hun grenzen en zijn ze bereid hun werkveld te herdefiniëren.

Ze wordt een baken, iemand die ergens voor staat en dat voelt de omgeving. Het wachten is nu op de eersten die óók de dam overgaan. De eerste samenwerkingspatronen. De eerste welwillende journalisten. De eerste maatschappelijke supporters. Het eerste succes.

Esther

 

Semler & transities – match?

Twintig quotes van Ricardo Semler werden verzameld door ManagementTeam. Als ik er door mijn oogharen naar kijk, zijn ze niet alleen toepasbaar op bedrijven maar op elke organisatie die nu met transities te maken heeft. Een selectie.

1. ‘Wij leren al vroeg dat alles op een bepaalde manier moet gebeuren zodat we ons later niet meer afvragen of dat wel de beste manier is’

Vrijuit denken is een voorwaarde van innovatie en in tijden van transities belangrijk. Heb jij een omgeving gecreëerd waarin dit gestimuleerd wordt, waar ‘niet weten’ en creativiteit leiden tot nieuwe oplossingen die werken?

2. ‘Als mensen zich als dieren in een kooi gedragen, ligt het aan de kooi en niet aan de mensen’

Wat zijn de heersende waarden waarop de cultuur en managementstijl zijn gebaseerd. Als ‘de beste wint’ dan moet je niet vreemd opkijken als er slachtoffers vallen. Als ‘een betere toekomst voor onze kinderen’ leidend is in beleid en acties dan zie je samenwerking en focus op iets groters.

3. ‘Het hele idee van leiderschap impliceert dat er slechts enkelingen voldoende ideeën hebben en in staat zijn de juiste richting aan te wijzen’

Kenmerkend voor transities is dat niemand weet wat ‘de juiste’ volgende stap is. Het oude heersende model komt aan het einde van zijn levenscyclus. Je zoekt juist nieuwe ideeën, bijzondere pilots en initiatieven die soms haaks staan op het heersende model. Leren luisteren, kansen herkennen die buiten jouw comfortzone liggen, wordt voor leidinggevenden een onmisbare kwaliteit.

4. ‘Je bent een leidinggevende zolang je medewerkers dat goedvinden’

Elk systeem blijft in stand zolang dit door mensen ondersteund wordt. Onze wetten en regelgeving, financiële afspraken (‘bedrukt papier heeft geldwaarde’), besturing etc..
In contact blijven met de samenleving, met de mensen die het systeem ondersteunen is cruciaal om niet ‘los te raken’ van wat belangrijk is en wat aan het veranderen is.

5. ‘Op mijn literatuurlijst staan veel literaire klassiekers zoals Kafka. Daar heb je meer aan dan aan managementboeken’

Soms zijn geschiedenisboeken belangrijker dan de boeken van de huidige tijd. Snappen hoe een systeem ontstaan is, wat de groeilijnen uit de historie zijn, wat de waarden zijn waarmee het systeem is opgezet, geeft meer informatie over huidige weerstand, bijval en actuele vraagstukken, dan wij soms beseffen.

6. ‘Mensen willen geen controle loslaten, omdat ze dan de richting niet kunnen bepalen’

Eén van de lastigste uitdagingen voor velen bij het werken in transities. Durf je toe te geven dat je niet weet hoe het morgen gaat? Dat je de energie volgt die ontstaat als mensen echt verbonden zijn met het grotere doel?
Ik merk bij mezelf een hardnekkige neiging controle te willen houden en ben al lerende onderweg naar loslaten. Elke dag een beetje meer. Vertrouwen in de ander en in jezelf maakt deze reis een stuk lichter.

7. ‘Val medewerkers alsjeblieft niet lastig met hoe laat ze naar hun werk zijn gekomen, maar laten we met elkaar de klus klaren’

Saint de Exupéry zei het al: ‘Wanneer je met mensen een schip wilt bouwen, leer ze dan eerst verlangen naar de eindeloze zee’. En geef hen de vrijheid qua vorm. Zo kun je wel eens verrast worden door het resultaat.

8. ‘Er is in de meeste bedrijven weinig beloning voor managers die proberen controle los te laten’

Soms is het huidige heersende systeem zo dominant dat mensen die lef en moed tonen om stappen te maken die afwijken van ‘hoe we het normaal doen’ afgerekend worden conform de oude spelregels. Een zekere manier om innovatie en groei in jouw organisatie in de kiem te smoren.

9. ‘Een bedrijf is een bemiddelaar tussen jou en jouw dromen’

De droom verbindt mensen, niet de uitvoering of de vorm. Zolang de droom het kader is, bijgesteld wordt aan de veranderde eisen van de samenleving, is de vorm ondersteunend en nooit de blokkade.

10. ‘Als je bezig bent met een hommage aan jezelf, is dat het begin van het einde’

‘The most successful entrepreneurs are not motivated by money. It’s about the experience, the way of life, the chase, the identity, the rush. It is a calling. It’s about scratching the itch that just won’t go away. It’s about knowing that this is the work you simply can’t not do’. http://www.entrepreneur.com/article/234168
En dat is in transities niet anders.

Esther

Voor alle quotes van Ricardo Semler: http://www.mt.nl/332/86816/business/de-20-beste-wijsheden-van-ricardo-semler.htm

in tijden van transitie reize men licht

Starter anno 2014

Toen ik in 2003 vertelde dat ik mijn eigen bedrijf startte kreeg van alle kanten tips. Of ik al een businessplan had? Of ik veel geld van de bank wilde lenen? Had ik de doelgroep, markt en product wel scherp? Wat werd mijn omzettarget de eerste twee jaar? Had ik de benodigde bedrijfsmiddelen op een rij en ging ik ruimte huren of kopen?

Kortom: ik verzoop in de goede raad en kreeg het aardig benauwd.

Leer-Surfen-Kaapstad-31Uiteindelijk startte ik zonder lening, maar met bescheiden eigen kapitaal. Zonder businessplan of vast klantenprofiel, maar wel helder wat ik wilde en wat niet. Gewoon kantoor op zolder, met een nieuwe PC en telefoon, oude printer en tweedehands auto zonder airco.

Tot mijn eigen plezier was dat ook precies wat ik nodig had (hoewel ik de airco die warme zomer wel miste) en kon ik jaar één succesvol afsluiten. Onbewust had ik gekozen voor het scenario ‘licht reizen’. Ik ging uit van een aanvaardbaar verlies (mijn spaarcenten), kreeg steun van mijn partner en familie, nam de tijd om product en dienst te ontwikkelen, geloofde in mezelf en een netwerk dat mij wat gunde.

Dit is ook in deze tijd van diepe maatschappelijke veranderingen een handelswijze die werkt. Als starter zoek je partners die je vertrouwt, je steunt elkaar met tijd en faciliteiten, je bartert en grijpt elke kans aan om te tonen wat je kan en wat je kunt betekenen voor een klant. Startende innovatoren zijn blij met elke stap voorwaarts, elke euro winst en elke tevreden klant. Ook hun klanten vinden het leuk om naast het bestelde product of dienst ook (mee) te investeren in groei, innovatie en ontwikkeling. Want een gedreven ondernemer kijkt niet naar mogelijke winst maar naar aanvaardbaar verlies.

Als dat niet samen voorop de golf surfen is…

Wil je sparren over jouw droom en next step? Lees hier wat het je kan opleveren.

Esther