Tag Archief van: transitiemanagement
Maak nooit éen groep – zelfs niet een sleutelgroep – verantwoordelijk
Maak nooit éen groep – zelfs niet een sleutelgroep – alleen verantwoordelijk voor een hele sector- of thematransitie. Dat is de moraal van Harry’s column voor #Milieumagazine, oktober 2020. Eens over sparren? Bel gerust.
Over vergeten delen (deel II)
Als er delen van een sector afwezig zijn op het moment dat die in transitie gaat, is de kans groot dat de kwaliteit ervan beroerd wordt. Zorg er dus voor, beste lezer, dat je alle compartimenten aan boord hebt – maatschappelijk compleet bent, zoals dat heet. En wel zodra de “reis naar het Zuiden”, zoals Economische Zaken de energietransitie in het begin noemde, aanvangt.
Voorbeelden?
In mijn column ‘De Weeffout van Nederland’ (1) schrijf ik dat uitvoeringsdiensten als Rijkswaterstaat en de Omgevingsdiensten uit efficiencyoverwegingen op afstand zijn gezet van de strategen, maar dat die constructie in een tijd van transities gruwelijk in de weg zit. Komt een sector in “de overgang”, dan zijn communiceren, variëren en selecteren noodzakelijke vaardigheden. Organisatieculturen wordt gevraagd explorerender te worden dan tot dan toe. Veel medewerkers van uitvoeringsorganisaties komen dan in de knel. Ze hebben die ruimte niet, daar ze vaak nog geen 1,5 uur buiten de deur mogen zonder projectnummer. Hun praktijkkennis is echter wél nodig bij transitiedebatten. Dit alles leidt tot transitiebesluiten waarin praktijkervaring nauwelijks meeweegt en dat dat fout is, snappen u en ik allebei. Tenzij ik spoken zie, deed mijn column in Brabant trouwens zijn werk. De Omgevingsdienst Brabant Noord maakt sinds kort fte’s vrij voor strategische reflectie en communicatie, naast de lawine aan vergunningenwerk die haar overspoelt.
Voorbeeld twee. Afgelopen maand werd een andere omissie aangekaart. Twee jaar geleden mocht ik bij de provincie Noord-Brabant zo’n veertig beleidsmakers Milieu door een masterclass halen. De groep was verrijkt met energie-, water-, natuur-, landschaps- en RO-specialisten. Tijdens opstellingen die we deden rond boerengezinnen, ontdekten we dat er bij de milieubeleidsmakers voor het buitengebied sinds jaar en dag een zwarte vlek zit: de erfbetreders. Erfbetreders zijn mensen die – je raadt het misschien – hun auto op het erf van boeren parkeren om hen te adviseren rond diergezondheid, financiering, administratie, bedrijfsstrategie, voederschema’s, juridische zaken, mestverwerking en noem maar op. Sommigen hebben al generaties een band met een boer. Tot nu toe nam de provincie transitiebesluiten zonder serieuze inbreng van deze veelkleurige – vaak commercieel belanghebbende – specialisten. In de overtuiging dat dat anders moest om de kwaliteit van transitiebesluiten in de landbouw te verhogen, hostte de provincie in september de eerste ontmoeting, georganiseerd door beroepsvereniging AgriVaknet en de Rabo. Tijdens de voorbereiding bleek overigens dat de erfbetreders elkaar ook ónderling veel minder spreken dan ze zouden willen in deze voor het buitengebied zo explosieve tijd. Ikzelf had de eer die middag de keynote uit te mogen spreken. Na afloop waren de complimenten over organisatie en inhoud niet van de lucht. Laat deze eerste stap een opmaat zijn naar integratie van ook déze, vergeten groep!
Derde voorbeeld nog even. Tijdens de opkomst van milieugerichte productontwikkeling, midden jaren ’90, kwam de kreet “als milieu de tekentafel bereikt, is het consumptieprobleem opgelost” in zwang. De levenscyclusanalyse was net door research in Zwitserland, Zweden en Nederland beschikbaar gekomen voor gewone milieukundigen en daarmee in principe ook voor productontwerpers. Wat de jaren erna echter fout ging, was dat ontwerpers in gedachten verantwoordelijk werden gemaakt voor de omslag van het hele consumptiesysteem. Dát bleek niet reëel. Ze draaien mee in een kermis die bevolkt wordt door financiers, afnemers, tussenhandel, historische gebruiken en beliefs.
Moraal? Maak nooit één groep – zelfs niet een sleutelgroep – verantwoordelijk voor een hele sector- of thematransitie. Je komt vrijwel zeker van een koude kermis thuis.
Veel transitieplezier, komende tijd!
Harry te Riele
(1) Zie MilieuMagazine nr. 1-2020
Transitiefocus
Creative CommonsAlways change a winning team
Fascinerend. Ronduit fascinerend is het. Transitiedenken bestaat nu 20 jaar in ons land en het is gaaf om van binnenuit mee te maken hoe theorieën omslaan naar werkelijkheid. Het duurt blijkbaar even, maar dan heb je ook wat. Bij de strategen van ondernemingen klinkt het: ‘Jongens, het is serious business nu’. ‘We móeten het bedrijf splitsen anders verliest de groene tak de toegang tot de kapitaalmarkt’. ‘Niet te lang stilstaan bij het dieselschandaal, we moeten dóor’.
Groene financiers verleggen hun aandacht van pilots en koplopers naar grow-ups. Overheden krijgen nu oog voor de verliezers van de groene omwentelingen. En onvermijdelijk gaan nu ook instituties als vergunning, handhaving en toezicht op de schop – ‘eigenlijk functioneerde die hoek nooit echt goed.’
Waar ze eensgezind in lijken, of het nou klimaat, auto’s of varkens betreft, is in hun vertwijfeling. ‘Wíe gaan deze opschaling in godsnaam betalen?’.
Na de pilots dus de opschaling. Na de Prius 1 de Kona. Lastig is het dat we voorlopig twee systeemvarianten in de lucht houden nu. Grijze stroom èn de groene. Petrochemische energie èn de duurzame. Dierlijke eiwitvoorziening èn de plantaardige. Top-down bestuurlijke besluitvoming in de leefomgeving èn decision-making communities. Het betekent nog een tijdlang dubbel grondgebruik. Een tijdlang dubbele werkgelegenheid. Een tijdlang dubbele geldstromen en waarheden.
Met de eerstvolgende transitiefase komen ook de eerstvolgende karakters aan het stuur. In 2005 publiceerde de Nederlandse psychiater en innovatie-onderzoeker Peter Robertson hierover zijn boekje Always Change A Winning Team. Hij laat daarin zien hoe karakters van mensen te verbinden zijn aan de groeicurce, de S. Kom je in de volgende fase van de S, dan verandert het karakter dat je nodig hebt en daarmee het team. Het is slim daar al vroeg rekening mee te houden, net als in een estafette.
Ik maak de change van winning teams van dichtbij mee. Mensen die vernieuwende werkwijzen succesvol op de kaart zetten, zoeken nu aarzelend naar een structuur voor de opschaling ervan. Dat dat tegen hun natuur is, spreekt vanzelf. Het zet ze vól in de stretch. Juist zij besloten immers een jaar of zes geleden om het anders te doen. Zij stapten – overeenkomstig hun karakter – uit de routines en blauwdrukken waarmee een hele sector in het moeras was beland. In weerwil van hun managers en jaarlijkse fte-verantwoording gingen ze om de tafel met gewone ondernemende mensen die wat willen, om te kijken of er wat te koppelen viel, te ondersteunen was en juridisch ruimte gemaakt kon worden. Dat lukte redelijk tot wonderwel, de soms scheve ogen van collega’s trotserend of die – vaker nog – zelfs niet begrijpend.
Schaalt in een maatschappelijke taartpunt het filosoferen en de pilots op richting routines en borging, dan moeten álle maatschappelijke elementen mee: én de infrastructuur én de product-service systems én de wetten en standaarden én de samenwerkingsallianties én de heldenverhalen en historische interpretatie én de financieringsstromen en subsidievoorwaarden. De hele maatschappelijke ratteplan op de schop. Ook de mensen dus. Wie niet mee wil reduceert zichzelf tot niche en wie voorop liep moet uitzien naar zijn volgende klus. Daar kunnen de koplopers weer een jaar of zeven vooruit. Duurt even, maar dan hebben we weer wat. Fascinerend. Ronduit fascinerend vind ik het Nederland van nu.
Deze tekst verscheen eerder als column in MilieuMagazine, juli/aug 2019
Paul Kampman
Verkrampte organisaties creëren nasty transities
Onlangs vroegen we driehonderd politici en ambtenaren ruimte te geven aan free agents in hun organisatie. Het zijn medewerkers die zich nauwelijks in de hark laten inpassen, die pendelen tussen binnen en buiten en die ook nog door portefeuilles heen wandelen. Ze staan op gespannen voet met de reflex op afrekenbaarheid, smart-doelen en fte-allocatie te sturen, maar wij vinden hen cruciaal voor soepel lopende transities. Tijdens een transitie openen systemen zich tijdelijk voor herverbinding met de samenleving. Zorg dat er voldoende mensen zijn die daar mee aan de gang kunnen.
Transitiefocus ziet organisaties flexibel proberen te worden als hun transitie op stoom komt. Een vraag is welke organisatiestructuur daar nog meer bij hoort. Wij hielden veertig diepte-interviews in een organisatie in het hart van de landbouwtransitie. Mensen met een sleutelrol waren vrij eensgezind: ‘ik moet van mijn organisatie vooral geen lást hebben.’ Het illustreert de hun vraag naar flexibiliteit en bewegingsruimte. In een transitie kunnen verhoudingen snel draaien. In theorie moet ieder elkaars opdrachtgever kunnen worden in een organisatie zodra de nieuwste context daarom vraagt. Verkrampende organisaties houden transities tegen. Daar heeft soms een hele natie last van. Verkrampte organisaties creëren nasty transitions.
CdK Wim van de Donk roemde trouwens ons verhaal hierover op OmroepBrabant (15min25s).
Harry te Riele en Esther van der Valk
Er is post: fijne feestdagen & dito transitie
Er is post. Van Anne-Marie Spierings.
“Beste deelnemers aan de dialoog mestbeleid,
We kijken terug op een turbulent jaar waarin veel is gebeurd. Provinciale staten hebben besluiten genomen die sterk sturend zijn voor de ontwikkeling van de veehouderij in Noord-Brabant. Met de aanpassing van de verordeningen Natuurbescherming en Ruimte gelden er nieuwe regels voor de veehouderij. Het uitvoeringsprogramma Ondersteunende Maatregelen Transitie Veehouderij en het beschikbaar stellen van € 75 miljoen heeft tot doel veehouders te helpen de noodzakelijke stappen te zetten.
U heeft aan de totstandkoming van deze besluiten een belangrijke bijdrage geleverd in de dialoog mestbeleid. De dialoog heeft stevig bijgedragen aan de kwaliteit van de besluiten. Dank daarvoor.
In onze gesprekken in de aanloop naar de besluitvorming in juli was duidelijk dat velen van u zich niet herkenden in de voorstellen die op tafel lagen. Dat kan ik begrijpen; maar ik ben er van overtuigd dat de besluiten een versnelling betekenen van de transitie naar een duurzame veehouderij in Brabant.
Nu is er werk aan de winkel en ook het komende jaar staan er belangrijke zaken voor de Brabantse veehouderij op de agenda, zoals de uitwerking van het regeerakkoord.
Mijn inzet is deze optimaal te laten bijdragen aan de transitie van de veehouderij in Brabant. Eerder dit jaar hebben we gesproken over een vervolg op de dialoog mestbeleid. Ik kan mij voorstellen dat een vervolg van de dialoog een bijdrage levert aan die uitwerking. Graag hoor ik hoe u hier tegenaan kijkt.
Voor nu wens ik u fijne feestdagen en een voorspoedig 2018.
Hartelijke groet,
Anne-Marie Spierings
Gedeputeerde Agrarische Ontwikkeling, Energie en Bestuur”
Beste Anne-Marie,
Allereerst dank voor de intensieve, zeer productieve samenwerking die voortduurt tot op de dag van vandaag. Wijzelf zetten in op het bouwen van een netwerk dat decennialang de transitie landbouw in Noord-Brabant gaat begeleiden in de zin dat het gedeelde toekomstbeelden helpt opbouwen, dat het als een antenne maatschappelijke ontwikkelingen signaleert – ook in aanpalende transities, dat het uitslaande branden blust, dat het met dit alles onzekerheidreducerend werkt voor beslissers, ondernemers en investeerders en dat dit kán doen doordat de mensen erin elkaar ontwikkelenderweg, op persoonlijk niveau zijn gaan vertrouwen. Dat lijkt ons de moeite van het proberen waard. Onze kerstwens is een stuurschap Landbouw.
Fijne dagen en een gelukkige transitie, Anne-Marie.
Harry te Riele en Esther van der Valk
TFIncluderen werkt (vaak) beter
Het is een illusie dat onze aanpak een panacee is voor álle transities. Interventies hangen immers sterk samen met de structuur van een sector. Maar in de herfst van 2017 zie ik de includeringsaanpak van Esther en mij wel héel goed uitwerken bij overheidsteams met een complexe agenda: die van agro-food.
De gaten zitten nog in mijn kaken – die week trok mijn orthodontist vijf kiezen – als we de complimenten in ontvangst mogen nemen. We hebben net twee verschillendsoortige teams sámen door onze masterclass Transitie & Positie gehaald en die opdracht wordt op dit moment verdubbeld.
‘Doel was stap één te zetten in het bij elkaar brengen van twee teams in visie, taal en vertrouwen. Eén team sterk in bewustmaking en concept-innovatie. Het tweede juist in uitwerking en juridische detaillering. Het resultaat is boven verwachting.’
‘We zouden onze hele organisatie, inclusief bestuurders, hier doorheen moeten halen.’
‘Jullie koppeling van individuele kwaliteiten aan transities is écht uniek.’
‘Ik ben écht heel blij met deze twee dagen. En niet alleen ik.’
In overleg met hun afdelingsleiders gaven we de twee groepen een korte versie van onze masterclass Transities & Positie. Met ieder voerden we eerst een gesprek. Elk deed een assessment online. Daarna gaven we een tweedaags programma met transitietheorie, persoonlijke karakters in tijden van transitie, onze praktijkervaringen van afgelopen jaren en hun eigen actuele kwesties, spelend in hun zeer dynamische politieke omgeving. Als toetje vroeg éen groep onze mening over hun organisatie-opbouw in het licht van de transities die gaande zijn in Noordwest Europa.
Wat ben ik blij dat Esther en ik vier jaar lang discussieerden en bléven doorontwikkelen. Wat ben ik blij dat mensen bij de provincie hun nek uitstaken voor ons. Het vergt moed om de fine fleur van een hyperdrukke organisatie tot een tweedaags programma te verleiden rond de zo jonge denklijn Transities & karakters. Het plaatje hieronder is één van gespreksonderleggers.
We geven onze masterclass niet alleen in-company. Ook jíj kunt je ervoor inschrijven. Bijvoorbeeld voor onze volgende editie. We geven hem in Rotterdam. Daar gaat het over jou in jóuw sector.
Tot dan,
Harry
fig: constellatiewijziging als discussie-onderlegger (getekend door Transitiefocus)
Loyaal aan een transitie – start bij jezelf
Irritatie en frustratie klinkt door in zijn woorden en vragen. Duidelijk dat de spreker diep geraakt is door het spel van de andere partijen afgelopen weken. Als de ambtenaar de vragen beantwoordt, dempt dat de boosheid maar ten dele. Ook híj is loyaal aan de ruimte en richting die het provinciebestuur hem geeft.
Ik overzie de groep mensen aan tafel. Ieder worstelt met de combinatie van eigen geweten, eigen droom en visie en de droom, visie en handelen van zijn organisatie. Deels is dat gesneden koek: de meesten opereren al jaren in een politieke omgeving op een gevoelig dossier. Maar ondanks dat deze mensen elkaar persoonlijk zijn gaan waarderen afgelopen jaar, zie ik dat het in het heetst van de strijd niet makkelijk is om in gesprek te blijven, om open te luisteren en elkaar te blijven ontmoeten. De wil is er wel. De tegenkrachten zijn echter groot.
De Beweging, Reusel – De Mierden, 2017
Is het de druk vanuit de instituties? Is de persoonlijke band (nog) niet sterk genoeg om politieke polarisatie te counteren? Of zijn de belangen nu te zeer verschillend om tot gedeelde toekomstbeelden te komen? Want de ‘reis naar het zuiden’ gaat meer samen dan men dacht, het samen opwandelen ondanks alles vanzelfsprekend.
Intussen bewonder ik de moed en veerkracht die elk laat zien aan tafel om steeds weer over schaduwen en blokkades heen te stappen. Om het lange-termijn-toekomstbeeld dat hen kan binden in deze transitie te blijven omarmen, al is de dagelijkse werkelijkheid nog zo hardnekkig, stom en zijn er vele communicatieve uitglijers.
In een ander gesprek die week zei iemand “ik ben gestopt het persoonlijk te nemen en begonnen het persoonlijk te maken”. Voor mij gaat het uiteindelijk daarom. Daarom wil ik groepen maken waarin mensen met elkaar tot grootse transities komen. Ik blijf steeds weer meedoen.
En dat geldt ook voor Harry.
Esther
Onze video (re-edit March Penguins) richting 30.000 views
Onze video (re-edit van de film March of the penguins) voorbij de 35.000 views
Harry maakte een re-edit van The March of the Penguins. 3,5 minuut allegorie voor de wijze waarop hij naar transities en transitiestrategieën kijkt. Op het moment van schrijven is die 35.000 keer bekeken. Op Twitter oogstte de film ‘must-see‘ comments. Uit een mail van een bestuurder van een middelgrote onderneming aan ons: ‘Ik heb dit de afgelopen week aan ons hele MT laten zien.’ Eén van de boodschappen van de video: In tijden van transitie reize men licht. Zet je speakers gerust open.Veel kijk- & denkplezier.
‘Transities? Ach, het waait vanzelf over.’
‘Transities? Ach, het waait vanzelf over.’ Nou, dat is dus niet waar en niet slim, denken wij. Nederland zit in een turbulente tijd met veel gebieden die na elkaar in transitie gaan. Grondregels die stonden sinds WOII, wijzigen momenteel en IT gaat daar flink bovenop. Dus Landbouw, Water, Ruimte, Zorg, Bestuurlijke besluitvorming, Energie, Financiering, Asielopvang. Ze schuiven allemaal – sommige twintig jaar voorlopend op andere, maar ze zijn álle onderling verbonden. Niet verwonderlijk dat het schuurt, schrankt en piept in ons land. Maar we móéten wel, daar de basis anno nu heel anders is dan die in bijvoorbeeld 1945. Dus is bewegen onvermijdelijk. Soms met een sterke schok, soms met zwakke.
Gaat één systeem in transitie, dan merken vele andere dat. Achteroverleunen, wachten tot het overwaait en luisteren naar de voor jou vertrouwde belangen? Het is geen optie. De jongste telg – Finance – koerst in sneltreinvaart op diversiteit in binnen- en buitenland. Terwijl gangbare spelers voor hun gevoel in een corset worden geregen, bloeien daarbuiten ontelbare initiatieven op, los van banken, los van euro’s zelfs: crowdfunding, lokale munten, ruilsystemen, peerby.
De schade voor je organisatie kán groot worden zijn als je niet op tijd meebeweegt. We zagen het eerder: in tien jaar kunnen de grootste systemen imploderen. De schade is dan niet alleen economisch. Dus: leider, naar wie luister je? Wie staat voor wat de samenleving nu zoekt? Hoe wendbaar ben je eigenlijk? Heb je goede mensen in huis om comfortably out of control ’ te kunnen zijn? En manager, wat heb jij nodig om oud en nieuw naast elkaar te kunnen laten bestaan?
In tijden van transitie zoeken mensen een goede plek om elkaar te ontmoeten. Waar, met focus op de gedeelde toekomst, ze kunnen bijdragen aan het nieuwe grote verhaal. Met oog voor afbouwen van oude routines zonder al teveel schade. Niet voor niets zegt het Afrikaans spreekwoord: ‘Alleen ga je sneller, samen kom je verder’.
Meer over wendbare organisaties en weerbare mensen? Bel!
Esther & Harry
‘Bedrijven hebben verhalenvertellers nodig’
verhalenverteller aan het werk
Uitspraak van Cor Hospes in MT-online over content marketing: ‘Waar bedrijven mee moeten beginnen? Bij het begin, namelijk met de vraag wie je bent. Wat is je verhaal? Veel bedrijven weten niet wie ze zijn of waar ze voor staan’. Cor, helemaal met je eens, maar dat is niet alleen nodig voor content marketing. Ook bij ingrijpende veranderingen, transities, zijn verhalen belangrijk. Ze geven het kader. Ze schetsen een visie op de historie van het bedrijf of op de branche en de rol in de samenleving. Daarmee snappen mensen beter dat er gebeurt wat er nu gebeurt.
Verhalen brengen overzicht, geven ruimte voor emotie, verminderen weerstand, leggen (grotere) verbanden en bovenal: brengen hoop.
Wanneer wij met organisaties en bedrijven aan transities werken, dan maken verhalen daar altijd onderdeel van uit. Waar komt deze organisatie vandaan? Wat waren bepalende gebeurtenissen in de historie met grote invloed op de mensen, de cultuur of de dienstverlening? Wat verloren we uit het oog of waar moesten we afscheid van nemen? En kwam er (nieuw) bij? Wat zijn de waarden en de doelen waarmee we startten destijds zijn en hoe is de aansluiting op de behoeftes van nu in de samenleving?
Of je nu iemand het verhaal laat vertellen, zelf als leidinggevende de bühne op gaat of in werkgroepen het verhaal laat ontstaan en opschrijven: elke werkvorm die hier aandacht aan schenkt, geeft mensen steun in die verwarrende overgang van oude naar nieuwe situatie. Daarnaast laten we persoonlijke verhalen ontstaan waarin duidelijk wordt waarom iemand doet wat hij doet, waar zijn (haar) persoonlijke drijfveren liggen en wie hij nodig heeft om de klus te klaren. De verhalen werken aanstekelijk, nodigen uit en geven vertrouwen.
Een van onze opdrachtgevers, haar organisatie zit in het epicentrum van een transitie, zette op intranet haar persoonlijk verhaal van de held die op reis gaat. Mede door dit verhaal melden mensen zich aan om mee te werken aan de transitie die zich voltrekt. Een prachtig voorbeeld.
Wij helpen je graag bij het maken en vertellen van die verhalen in jullie organisatie. Als je met ons wilt oefenen komen wij bijvoorbeeld met een kader. Hoef je niet alles zelf te doen.
Esther van der Valk
Mens in tijden van transitie
(duurzaamnieuws.nl plaatste deze week ons artikel )
Waar is de mens in tijden van transitie?
Eerst even een technisch verhaal. Ik herinner me hoe de directeur van de Amsterdamse RAI me vertelde dat zijn leden behoorlijk ongelukkig waren met het succes van de Toyota Prius II. Geen van de concurrenten had op dat moment een patentportefeuille op hybride auto’s. Ze hadden de Prius I min of meer als grap afgedaan.
De geschiedenis herhaalt zich in afgezwakte vorm. Als ik dit schrijf zet Hyundai zijn eerste IX35 Fuel Cell (waterstofmotor) op Nederlands kenteken. De auto rijdt 600 km, tankt in vier minuten en kent helemáál geen uitlaatgas. Brandstofcel plus motor zijn weinig groter dan bij benzine. California, Noorwegen, Zweden, Denemarken, Engeland, Duitsland en België gingen ons voor. Een verbond met Linde Gaz zorgt voor een netwerk van waterstofstations. Brussel kan nu de emissie-eisen naar een volgend niveau brengen. Beleidsdocumenten ademen de verwachting dat waterstof na 2020 de rest van de samenleving naar zijn hand zet – het wordt een banenmotor.
2020? Oeps, da’s snel. Het betekent een afscheid van de eeuw waarin fossiele brandstoffen zowat alles bepaalden. Begrijpelijk dat aandeelhouders Shell en ExxonMobil dwingen de opgevoerde waarde van fossiele vindplaatsen tot reële proporties terug te brengen. De dag dat de EU CO2-verkeersemissies verbiedt – helemaal niet denkbeeldig – verliezen deze olie-fanten hun beurswaarde. Schoon, stil, leveringszeker en geo-stabiel zijn de dromen achter onze energietransitie. De sector stoelde hiervóór juist op vrijheid, emancipatie en status. Nederland kent 4200 fossiele stations en pas een stuk of vijf met waterstof maar ieder houdt zijn adem in. En passant verliest de auto in grote steden zijn aantrekkingskracht, schiet de electrofiets door het plafond en worden schone lucht, gezondheid, verblijfkwaliteit en biodiversiteit prioriteit. Verkeer en vervoer is in transitie en ieder ondervindt de gevolgen
Transities speelt niet enkel bij verkeer & vervoer. Zorg. Bouw. Finance. Ruimtelijke ordening. Journalistiek. Wetenschap. Energie. Landbouw. Besluitvorming. Ons land verandert in sneltreinvaart en diepgaand en de één na de andere dominosteen komt daarbij aan bod.
Het kan niet anders of ook jij, lezer, ervaart de effecten hier al van. Wat doe jij als individu tegen dit decor?
Sinds twee jaar werken Esther van der Valk en ik samen aan die vraag. Systemen blijven overeind zolang mensen ze overeind houden. Maar daalt systeemzekerheid naar nul, dan wordt ’t individu belangrijk. Wat doen mensen in tijden van transitie?
Esther is een door de wol geverfde coach van personen en organisaties in verandering. Ikzelf ben transitie-expert. We kwamen erachter hoe het antwoord op de vraag samenhangt met je karakter, je achtergrond en levenservaring. En met jouw opstelling in wisselwerking met je plek en omgeving. We wijzen klanten op analogieën tussen transities. We attenderen ze op hun eigen valkuil. We maken ze attent op processen van rouw. Op agressie, hoop, frustratie en de aanleiding in typische situaties om te ontsporen. Zo krijgen ze inzicht in het grotere geheel en leren ze het te vertalen naar strategie in de eigen omgeving. We hebben een taal ontwikkeld om te benoemen wat er gebeurt. Daarmee wordt het makkelijker medestanders te werven, of ze nou tot het establishment horen of tot vernieuwende niches. Er ontstaat een groot verhaal (wat gebeurt er in de sector of branche?) en een klein verhaal (wat doe ik op dit speelveld?) waarmee men de bühne op kan.
Een transitietijd is wezenlijk anders dan veel mensen gewend zijn. In de masterclass ‘Transitie |Jouw positie’ leer je hoe jij je daarin lichtvoetig beweegt.
Harry te Riele
Semler & transities – match?
Twintig quotes van Ricardo Semler werden verzameld door ManagementTeam. Als ik er door mijn oogharen naar kijk, zijn ze niet alleen toepasbaar op bedrijven maar op elke organisatie die nu met transities te maken heeft. Een selectie.
1. ‘Wij leren al vroeg dat alles op een bepaalde manier moet gebeuren zodat we ons later niet meer afvragen of dat wel de beste manier is’
Vrijuit denken is een voorwaarde van innovatie en in tijden van transities belangrijk. Heb jij een omgeving gecreëerd waarin dit gestimuleerd wordt, waar ‘niet weten’ en creativiteit leiden tot nieuwe oplossingen die werken?
2. ‘Als mensen zich als dieren in een kooi gedragen, ligt het aan de kooi en niet aan de mensen’
Wat zijn de heersende waarden waarop de cultuur en managementstijl zijn gebaseerd. Als ‘de beste wint’ dan moet je niet vreemd opkijken als er slachtoffers vallen. Als ‘een betere toekomst voor onze kinderen’ leidend is in beleid en acties dan zie je samenwerking en focus op iets groters.
3. ‘Het hele idee van leiderschap impliceert dat er slechts enkelingen voldoende ideeën hebben en in staat zijn de juiste richting aan te wijzen’
Kenmerkend voor transities is dat niemand weet wat ‘de juiste’ volgende stap is. Het oude heersende model komt aan het einde van zijn levenscyclus. Je zoekt juist nieuwe ideeën, bijzondere pilots en initiatieven die soms haaks staan op het heersende model. Leren luisteren, kansen herkennen die buiten jouw comfortzone liggen, wordt voor leidinggevenden een onmisbare kwaliteit.
4. ‘Je bent een leidinggevende zolang je medewerkers dat goedvinden’
Elk systeem blijft in stand zolang dit door mensen ondersteund wordt. Onze wetten en regelgeving, financiële afspraken (‘bedrukt papier heeft geldwaarde’), besturing etc..
In contact blijven met de samenleving, met de mensen die het systeem ondersteunen is cruciaal om niet ‘los te raken’ van wat belangrijk is en wat aan het veranderen is.
5. ‘Op mijn literatuurlijst staan veel literaire klassiekers zoals Kafka. Daar heb je meer aan dan aan managementboeken’
Soms zijn geschiedenisboeken belangrijker dan de boeken van de huidige tijd. Snappen hoe een systeem ontstaan is, wat de groeilijnen uit de historie zijn, wat de waarden zijn waarmee het systeem is opgezet, geeft meer informatie over huidige weerstand, bijval en actuele vraagstukken, dan wij soms beseffen.
6. ‘Mensen willen geen controle loslaten, omdat ze dan de richting niet kunnen bepalen’
Eén van de lastigste uitdagingen voor velen bij het werken in transities. Durf je toe te geven dat je niet weet hoe het morgen gaat? Dat je de energie volgt die ontstaat als mensen echt verbonden zijn met het grotere doel?
Ik merk bij mezelf een hardnekkige neiging controle te willen houden en ben al lerende onderweg naar loslaten. Elke dag een beetje meer. Vertrouwen in de ander en in jezelf maakt deze reis een stuk lichter.
7. ‘Val medewerkers alsjeblieft niet lastig met hoe laat ze naar hun werk zijn gekomen, maar laten we met elkaar de klus klaren’
Saint de Exupéry zei het al: ‘Wanneer je met mensen een schip wilt bouwen, leer ze dan eerst verlangen naar de eindeloze zee’. En geef hen de vrijheid qua vorm. Zo kun je wel eens verrast worden door het resultaat.
8. ‘Er is in de meeste bedrijven weinig beloning voor managers die proberen controle los te laten’
Soms is het huidige heersende systeem zo dominant dat mensen die lef en moed tonen om stappen te maken die afwijken van ‘hoe we het normaal doen’ afgerekend worden conform de oude spelregels. Een zekere manier om innovatie en groei in jouw organisatie in de kiem te smoren.
9. ‘Een bedrijf is een bemiddelaar tussen jou en jouw dromen’
De droom verbindt mensen, niet de uitvoering of de vorm. Zolang de droom het kader is, bijgesteld wordt aan de veranderde eisen van de samenleving, is de vorm ondersteunend en nooit de blokkade.
10. ‘Als je bezig bent met een hommage aan jezelf, is dat het begin van het einde’
‘The most successful entrepreneurs are not motivated by money. It’s about the experience, the way of life, the chase, the identity, the rush. It is a calling. It’s about scratching the itch that just won’t go away. It’s about knowing that this is the work you simply can’t not do’. http://www.entrepreneur.com/article/234168
En dat is in transities niet anders.
Esther
Voor alle quotes van Ricardo Semler: http://www.mt.nl/332/86816/business/de-20-beste-wijsheden-van-ricardo-semler.htm
Emoties? Begin bij het einde!
Organisatieverandering en transities – woorden die inmiddels omgeven zijn door emoties. ‘Omgeven door weerstand zul je bedoelen’, menen veel managers. Is dat zo?
Is weerstand niet gewoon ’trouw zijn aan afspraken, doelen en waarden uit het verleden’?
Is weerstand misschien ook ‘het niet in eigen woorden kunnen uitleggen waarom deze verandering nu plaatsvindt’?
Is weerstand niet ‘het niet weten wat er voor in de plaats komt’? Of het gevoel hebben niet mee te mogen/kunnen doen aan al die verandering?
Het helpt met elkaar bij veranderingsprocessen expliciet uit te spreken wat er verloren gaat en waar we trouw aan willen blijven. Carl E. Schorske schreef in “Thinking with history’ dat ‘geschiedenis’ geen antwoorden had op de vragen van het modernisme (1945-2000). Maar dat verandert momenteel. We kijken nu juist vaak terug naar de oorsprong van systemen, de onderliggende waarden. Wat was oorspronkelijk de bedoeling en wat past daarvan nog in de huidige samenleving? Door daarbij stil te staan erken je de waarde van die oorsprong en krijg je samen scherp waar je nu staat.
Dus zeker doen, dat af en toe eventjes stilstaan, als je met jouw organisatie in een transitie zit.
Maar nog belangrijker is het om de droom scherp te krijgen. Waar willen we naar toe gezien de wereld van vandaag?
Hoe was het ook weer? “Wanneer je met mensen een schip wilt bouwen, leer ze dan eerst verlangen naar de eindeloze zee” (vrij naar Antoine de Saint Exupéry)
Begin dus bij het einde en let op losse eindjes en rafelrandjes met het verleden. Zo wordt het uitzicht aanlokkelijker en wordt het kind niet met het badwater weggegooid.
Zie je binnenkort? Mail of bel ons gerust.
Esther van der Valk
Tag Archief van: transitiemanagement
Onze opdrachtgevers
Kleine & grote opdrachtgevers
Transitiefocus werkt voor klein en groot. We merken hoe inspirerend het is als we ze koppelen. Gemeenten als Tilburg, Rotterdam, Oss, Den Bosch, Roosendaal, West Betuwe, Boxtel, Reusel – De Mierden, Deurne, Venray en Leudal. Provincies als Noord-Brabant, Utrecht, Zeeland en Drenthe. Rijkswaterstaat, Woningcorporatie Woonin, ODBN, Universiteit Tilburg, Uitgevers van vaktijdschriften en ministeries als EZK, IenM, BZK en LNV/Meneer De Leeuw. Zelfstandig professionals, vernieuwingsnetwerken, actieve burgergroepen en regioverbanden als FME, Noord-oost Brabant en Agrifood Capital. Al wat langer terug de Raad Gezondheid N-Brabant, Brabantse MilieuFederatie en soms bestuurders van ondernemingen. Internationaal werken we voor the European School Heads Association (ESHA).
Keynote Harry voor 600 schoolhoofden uit 20 landen, ESHA, Dubrovnik Croatie. Beeld: ESHA
Keynotes voor ESHA, FME, Rabo, vaknetwerken en master-opleidingen
Voor ESHA, Rabo, beroepsvereniging erfbetreders Agrivaknet, Vakuitgeverij Agrimedia en het Brabantse Foodup!-netwerk gaven we keynotes over transities, landbouw, onderwijs, ondernemingen en gewone mensen. Bijvoorbeeld vanuit de Statenzaal in Den Bosch, vanuit boerenbedrijven in Brabant en Limburg en een volle Statenzaal met erfbetreders, beleidsmakers en politici in Utrecht. Voor de FME/experts stikstof&stallen leidden we een teamsessie: wij de keynote en discussie. Het team zelf de uitwerking. Plek: ZLTO Den Bosch. Voor het Europese ESHA deden we de keynote en een workshop in Dubrovnik over onderwijs, transities en het individu. Twintig landen. Zeshonderd deelnemers.
Intelligente participatie voor Gemeenten Tilburg en Roosendaal
Na vragen in de Raad gaf Tilburg ons de ruimte om een participatietraject te ontwerpen waarin een variant burgerberaad (TilburgerTafel) in wisselwerking gaat met online dialogen. Anderhalf duizend deelnemers. Resultaat: een burgeradvies in 56 slides over de Transitievisie Warmte. Wij ontwierpen het participatieconcept, begeleidden de TilburgerTafel, leidden de online dialogen en waren ghostwriter van het advies voor de Raad. Volgens ons een mijlpaal voor de innoverende democratie. Gemeente Tilburg maakte er een film over (Youtube, 7 min). Twee vaktijdschriften, Ruimte+Wonen en Energie+, publiceerden ons artikel erover.
Wervingscampagne online dialoog TilburgerTafel voor besluitvorming Warmtevisie, gemeente Tilburg
Voor Roosendaal ontwierpen en leidden we een grootschalige dialoog met inwoners en ondernemers over de toekomst van de stad, omliggende dorpen, buurtschappen en het buitengebied. Na Tilburg ook hier inzet van intelligence of the crowd. We leidden de kleinschalige reflectietafel met aandacht voor een verbindend narratief en de mens daarbinnen. Een aanpak met testdialogen intern en extern en vervolgens duizenden deelnemers, tienduizenden online antwoorden en reacties daarop op vaak open vragen. Bronmateriaal voor alle betrokkenen – ontwerpers, planologen, architecten, economen, ambtenaren en besluitvormers. Doel? Een betere leefkwaliteit in Roosendaal.
Masterclasses en nog veel meer voor Noord-Brabant
Al jarenlang een belangrijke opdrachtgever voor Transitiefocus: provincie Noord-Brabant op de transitiedossiers landbouw en energie. Tot ons genoegen riep Binnenlands Bestuur haar op het hoogtepunt uit tot best bestuurde decentrale overheidsorganisatie. We haalden zo’n honderd beleidsambtenaren door onze masterclass Transities. Zaten in het team achter de mestdialoog. Hielden lezingen voor gemeenschappen, beroepsgroepen en gemeenten. Leidden gevoelige bijeenkomsten. Coachten gemeente-ambtenaren met hun wethouder. Met Noord-Brabant werkten we ons concept HR van Transities uit: weerbare individuen, wendbare organisaties en goed geoutilleerde teams in vorderende netwerken. Tijdens de Dutch Design Week waren we keynote voor honderden politici over het individu in tijden van transitie.
Reflectie voor Woningcorporatie Woonin
Voor woningcorporatie Woonin gaven we presentaties Transitie & Jouw Positie en fungeerden we als reflector tijdens twee jaarlijkse Visietafels.
Gemeenten Woerden, Venray, Oss, Reusel – De Mierden, Boxtel: transitiedenken, energie, ruimtelijke inrichting, stadsbranding, landbouw en beleidsvernieuwing
Voor Venray een mini-masterclass voor Team Ruimte en een avondsessie voor inwoners, ondernemers en politici. Voor Oss koppelden we met het college Osse beleidsthema’s aan onze transitie-ervaring en praktische tools. Voor Woerden haalden we een vers energie- en warmteteam door onze molen. Voor Reusel – De Mierden ontwierpen we met de provincie sessies om een patstelling in de (landbouw)politiek te doorbreken. Voor Boxtel ontwierpen we transitiesessies voor college, ambtenaren, ondernemers en groepen bewoners. Motiverend en met zéér goede reacties. We werkten de visualisaties uit.
Kennis- en teamopbouw voor provincie Drenthe
Nederland wordt een ander land. Harry te Riele voor 300 politici, Dutch Design Week Eindhoven. Foto: Joep Rijk
Voor Drenthe leidden we een werkbijeenkomst over de energietransitie, aanpalende transities en de rol van individuele ambtenaren daarin.
Sparren met young professionals en masterclasses voor duurzaamheidscoördinatoren RWS
Bij Rijkswaterstaat gingen dertig trainees met ons in gesprek over transities en hun eigen rol daarin. ‘Omdat het voor ons zo’n belangrijk onderwerp wordt’. We ontwikkelden daarnaast de zesdaagse interne opleiding Professionalisering Duurzaamheidscoördinatoren.
Regio Noord-oost Brabant: hart van transitie landbouw
We werkten met regioverband Agrifood Capital aan de landbouwtransitie in Noord-oost Brabant. Brachten politici en ambtenaren samen op hun rol in gebiedsontwikkeling, ook over college-wisselingen heen. We blíjven actief in deze dynamiek.
ODBN
Voor de omgevingsdienst ODBN ontwierpen we een werksessie over de toekomst van Vergunningverlening & Handhaving. En passant stuitend op een weeffout bij uitvoeringsdiensten in tijden van transitie (die ook bij RWS speelde): ze is op te grote afstand gezet van de strategiefunctie om haar praktijkervaring goed in te zetten.
Ministerie LNV/Meneer De Leeuw
Tweemaal koppelden we bij de universiteiten Utrecht en Leiden transitiedenken aan het vernieuwingsnetwerk Proefdiervrije Gezondheidsresearch. Drijvende kracht erachter is Meneer De Leeuw en een grote groep, vaak jonge Europese onderzoekers die techniek en ethiek willen combineren tot nieuwe, proefdiervrije testmodellen. Hypergevoelig onderwerp, blijkt, als je erin duikt.
Raad Gezondheid Noord-Brabant: transities & gezondheid
We waren de keynote ter gelegenheid het terugtreden van directeur Mariet Paes. Paes was verkozen tot de meest invloedrijke persoon van de publieke gezondheidszorg van ons land. Harry benoemde een behoefte in ons tijdsgewricht aan een weerbare mens die zich staande weet te houden in tijden van deep change: ‘weerbare mens in een veranderende wereld’.
Individuele opdrachtgevers
We sparren met zelfstandige professionals op individuele basis, bijvoorbeeld eens per maand. Luisteren naar dynamiek in hun vakgebied. Begrijpen het ontwikkelpad van henzelf. Een AEM-assessment als spiegel om hun reflexen te begrijpen. ‘Dit was zo bizar interessant vandaag. Het ging snel maar was zeer goed te volgen. Maanden stof tot nadenken nu.’ Voor individuele begeleiding of desnoods een turbosessie: mail!
BMF
Af en toe belt de Brabantse Milieufederatie. Of we vernieuwers willen inspireren. Of we een strategische sessie willen doen. Of een gevoelige bijeenkomst. “Ik weet niet hoe ik je kan bedanken voor je verhaal vanavond. Het legt de basis voor nieuwe verbindingen, nieuwe energie. Ook nadat je wegging ging het gesprek over de kernopgaven door.”
Deurne, Helmond, Diessen, Boekel, West-Betuwe: transities & lokale politiek
Transitiefocus stond voor raadsleden en politici in Roosendaal, Tilburg, Deurne, Helmond, Diessen, Boekel en West-Betuwe. We gingen in gesprek een avond, een middag, een dag tot maandenlang, waar vragen spelen rond ruimtelijke inrichting, besluitvorming, energie en landbouw. Desnoods ontvingen we ze thuis, in Rotterdam. Of riepen we ze zelf bijeen.
Individuele professionals
Onze open driedaagse masterclasses geven we aan kleine groepen professionals over hun persoonlijke ontwikkeling tijdens een transitie. Plek: Hofbogen Rotterdam.
Ook samenwerken? Mail ons.