Als we door de zware metalen deur lopen, voelen we direct de spanning. We betreden een oud strijdgebied. Belfast. De straat langs de Peacewall tussen de protestantse wijk Shankhill en de katholieke The Falls voelt grimmig. Enkele meters Shankhill in en je voelt dat (ik voel het nóg) loyaliteit afgedwongen wordt. Precies zoals het dertig minuten later voelt als we midden in The Falls staan.

Verleden vastgeklonken in de materie

De huizen hier. De straten. Ze zijn vergeven van symbolen van the Troubles. De vijandschap is in materie opgenomen. Kooiconstructies. Gedenkbordjes voor hen die vielen. Hekken, overal hekken, verboden, ‘what nót to do’, afbakeningen, bescherming. Je ontkomt bijna niet aan de oude patronen. Ze zijn in de harde materie gegoten.
Het maakt het voor bewoners en bezoekers moeilijk los te komen van het gewelddadige verleden. Kunnen ze niet weg? vragen we. Nog niet, is het antwoord. Je hoort de tweestrijd in de woorden van met wie we praten: loyaal zijn aan het verleden en aan de waarden waarvoor we vochten én vooruit kijken naar een wereld waar onze kinderen en kleinkinderen kunnen samenleven. Je voelt het als je door de verschillende wijken loopt. Ineens snappen we waarom het centrum geen hart heeft. Daar, in het midden van Belfast, ontstaat neutrale grond. Het is het nieuwe fundament waarop de toekomst kan worden gebouwd.

Transitie-engineering

Het doet mij beseffen dat maatschappelijke thema’s niet altijd met gesprek of begrip alleen kunnen worden aangepakt. Een ontmanteling van de materiële weerslag is nodig om ruimte te creëren voor het nieuwe. Ook bij transities ontkomen we er dus niet aan in te grijpen in de materiële structuren. Wegen liggen er soms al eeuwen. Sommige kerken zijn duizend jaar. Hekken, verkeersborden en broodroosters zijn veel jonger. Belfast wrijft me dit handelingsperspectief onder de neus als middel om transities te versnellen. Het domein van ingenieurs. Die hun opdrachten meestal krijgen van anderen. Transitie-engineering, het wijzigen van materiële patronen om emotioneel patronen los te maken en te veranderen.